Stella Czajkowska

---

Życiorys

Stella Czajkowska, z domu Grynszpan, byla córką właściciela i rektora gimnazjum w Rypinie. W okresie przedwojennym uczęszczała do konserwatorium w Wolnym Mieście Gdańsku, a po przeprowadzce rodziny do Łodzi, jej życie uległo dramatycznym zmianom. W 1939 roku jej rodzice zrezygnowali z planów emigracyjnych do USA, co sprawiło, że po wybuchu II wojny światowej Stella znalazła się w łódzkim getcie. Po likwidacji tego miejsca przetransportowano ją wraz z bliskimi w sierpniu 1944 roku do obozu Auschwitz.

W wyniku nieprzewidzianych okoliczności, pomimo że rodzina została od razu wybrana do zagazowania, Stella Grynszpan przeżyła selekcję i udało jej się uniknąć tragicznego losu, podobnie jak jej matce i siostrze. Niestety, jej ojciec nie przeżył – został zamordowany. Po tym incydencie, prosto z Auschwitz trafiła wraz z matką i siostrą do obozu Stutthof, gdzie otrzymała numer obozowy 57152. Przeżyła tam do początku 1945 roku, kiedy to została przewieziona do Neustadt w Holsztynie. Zdołała przetrwać tę niepewną podróż, mimo że statek, którym chciała kontynuować transport, został zbombardowany i zatonął. W obozie Stutthof jej matka zmarła z wycieńczenia, jednak siostra Stelli także przeżyła wojnę i osiedliła się w Szwajcarii.

Po zakończeniu wojny, Stella dotarła do Szwecji. W 1947 roku, z narzeczonym Jerzym Klimaszewskim, przyjechała do Polski, gdzie kontynuowała edykację w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi. Następnie ukończyła aspiranturę w Warszawie w klasie fortepianu prowadzoną przez prof. Jana Ekiera.

Później ponownie wyszła za mąż i od 1958 roku mieszkała w Szwecji, gdzie występowała pod nazwiskiem zgodnym z transkrypcją szwedzką – Stella Tjajkovski. W 2005 roku zrealizowano o niej 14-minutowy film Det lönar sig inte att gråta, nakręcony dla telewizji szwedzkiej przez Håkana Pieniowskiego. W 2010 roku na podstawie jej historii Ireneusz Dobrowolski stworzył film dokumentalny Rachunek szczęścia, którego scenariusz przyczynił się także Andrzeja Barta.

Stella Czajkowska przez wiele lat prowadziła klasę fortepianu w Wyższej Szkole Muzycznej przy Uniwersytecie w Göteborgu, a w 1989 roku uzyskała tytuł profesora. Za swoje zasługi dla polskiej kultury, w 2013 roku została odznaczona Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Niestety, zmarła 19 listopada 2022 roku w Sztokholmie, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w historii muzyki i kultury.

---

Oceń: Stella Czajkowska

---