Stanisław Bukowski (inżynier)

---

Życiorys

Stanisław Bukowski przyszedł na świat 21 stycznia 1904 roku w Rypinie. Swoją edukację rozpoczął w gimnazjum im. S. Żuchowskiego, a następnie kontynuował naukę w Gimnazjum im. Tadeusza Reytana w Warszawie, które ukończył w 1922 roku. W latach 1922–1933 podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie uzyskał tytuł inżyniera architekta. Po ukończeniu nauki w 1933 roku odbył praktykę w biurze projektowym prof. Czesława Przybylskiego, a następnie, dzięki stypendium przyznanemu przez Wydział Architektury PW, udał się w podróż do krajów europejskich oraz Afryki Północnej. Po powrocie do ojczyzny w 1934 roku, rozpoczął pracę na Wydziale Architektury PW, gdzie pełnił funkcję starszego asystenta prof. Franciszka Krzywdy-Polkowskiego w Katedrze Architektury Wnętrz i Krajobrazu.

W latach 1936–1940 Stanisław Bukowski był zatrudniony jako asystent przy projekcie prowadzonym przez prof. Romualda Gutta w Miejskim Biurze Urbanistycznym w Wilnie. Oprócz pełnienia obowiązków zawodowych, angażował się również w prywatne projekty architektoniczne, tworząc plany dla budynków użyteczności publicznej oraz mieszkań. W Wilnie poznał swoją przyszłą żonę, Placydę Siedlecką (ur. 21 października 1907, zm. 18 grudnia 1974), która ukończyła malarstwo na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego. Para wzięła ślub w 1937 roku, a ich jedynym dzieckiem był syn Andrzej (1951–2004).

Po wybuchu II wojny światowej, Stanisław Bukowski najpierw pracował jako naczelnik i główny architekt wileńskiego oddziału Przedsiębiorstwa Projektowo-Planistycznego Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, uczestnicząc w licznych istotnych projektach budowlanych. Z czasem, w obliczu konflików wojennych, on i jego żona zaczęli zajmować się drobnymi pracami, takimi jak malowanie pocztówek oraz szycie strojów komunijnych.

Na początku 1945 roku Stanisław Bukowski osiedlił się na stałe w Białymstoku, rodzinnym mieście swojej żony. Tu rozpoczął pracę jako jeden z trzech architektów odpowiedzialnych za projekty budowlane w całym województwie. Jego pierwsze prace dotyczyły zabezpieczenia oraz odbudowy zniszczonych zabytków, które realizował samodzielnie na zlecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki, a później w ramach zespołu współpracowników w Pracowni Konserwacji Zabytków Architektury, utworzonej we współpracy z Władysławem Paszkowskim, pierwszym powojennym Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Bukowski kierował tą pracownią w latach 1948–1950 oraz 1952–1958.

W miarę upływu lat, Stanisław Bukowski zajmował coraz ważniejsze stanowiska w różnego rodzaju instytucjach urbanistyczno-architektonicznych, w tym w Państwowej Pracowni Konserwacji Zabytków, Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych Miastoprojekt – Wschód (1950–1952), Białostockim Biurze Projektów Budownictwa Ogólnego (1958–1970) oraz Komitecie Zakładowym Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” (1969–1974). Bukowski był również aktywnym członkiem komisji techniczno-opiniodawczych, pełniąc rolę przewodniczącego Komisji Architektoniczno-Budowlanej przy Wydziale Budownictwa Prezydium WRN, rzeczoznawcy w dziedzinie urbanistyki przy Urzędzie Wojewódzkim w Białymstoku oraz członka wielu komisji artystycznych.

Dodatkowo, w latach 1946–1952 Bukowski uczył projektowania jako nauczyciel w Liceum (a później Technikum) Budowlanym w Białymstoku. Był współzałożycielem, a także członkiem i okresowym prezesem białostockiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Należał do oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków, pełnił funkcję wiceprezesa i skarbnika białostockiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz był członkiem Białostockiego Towarzystwa Naukowego i Polskiego Towarzystwa Archeologicznego.

Stanisław Bukowski zmarł w Białymstoku i został pochowany na cmentarzu św. Rocha, gdzie spoczywa razem z żoną i synem.

Praca architektoniczna

Stanisław Bukowski, wybitny architekt, swoją karierę projektową rozpoczynał w Wilnie, gdzie skupił się na architekturze przestrzeni miejskiej. Jego pierwszą znaczącą realizacją była regulacja wileńskiego Placu Katedralnego w latach 1936–1937, którą zrealizował wraz z Leszkiem Teodozym Dąbrowskim pod nadzorem prof. Romualda Gutta. Projekt ten wzbudził spore kontrowersje w środowisku artystycznym, będąc krytykowanym m.in. przez Ludomira Sleńdzińskiego oraz Kazimierza Kieniewicza. Wprowadzenie zieleni do śródmieścia zamiast licznych rzeźb przyczyniło się do ostrych dyskusji na łamach prasy lokalnej.

W 1938 roku Miejski Zarząd podjął decyzję o realizacji projektu, organizując konkurs na pomnik Marszałka Piłsudskiego, na którym Bukowski zasiadał w komisji. Po zakończeniu konkursu na mauzoleum grobów królewskich w Katedrze Wileńskiej, zaprojektowanym przez prof. Juliusza Kłosa, zdobył I nagrodę, przewyższając propozycję Stefana Narębskiego. Projekt i jego częściowa realizacja miały miejsce tuż przed wybuchem II wojny światowej.

W okresie II wojny światowej Bukowski pracował w Kulautuvie nad planowaniem kurortu oraz jako główny architekt budowy regulacyjnego wału ujścia Wilii do Niemna. Po wyjeździe do Białegostoku, objął kierownictwo nad ukończeniem kościoła św. Rocha, gdzie wspólnie z żoną oraz innymi artystami zaangażował się w projektowanie otoczenia oraz wnętrza świątyni w latach 1945–1962.

Po wojnie był także zaangażowany w projekt pierwszego po wojnie planu przebudowy Białegostoku oraz kierował pracami konserwatorskimi przy wielu zabytkach, w tym odbudową zespołu pałacowo-ogrodowego Branickich w Białymstoku w latach 1946–1955, co wiązało się z przywróceniem architektonicznego wystroju z XVIII wieku. Kontrowersje dotyczące zmian w przeznaczeniu zabytku na rzecz Akademii Medycznej skutkowały 3-letnim odsunięciem Bukowskiego od kierownictwa odbudowy.

Bukowski był twórcą projektów przy odbudowie wielu białostockich zabytków, w tym m.in.: kamienicy przy ul. Sienkiewicza 2, Pałacyku Gościnnego przy ul. Kilińskiego 6 oraz klasztoru Sióstr Miłosierdzia przy Rynku Kościuszki. Ponadto współtworzył projekty wnętrz Ratusza oraz zagospodarowania Rynku Kościuszki.

Jako osoba odpowiedzialna za konserwację, Bukowski miał znaczący wpływ na odbudowę i remont zabytków z terenu województwa białostockiego. Wśród jego projektów na szczególną uwagę zasługują: kościół w Goniądzu oraz pofranciszkański kościół klasztorny w Drohiczynie. Działał także przy wielu innych miejscowych zabytkach, w tym kościoła katedralnego w Łomży.

Stanisław Bukowski nie ograniczał się jednak tylko do zabytków. W Białymstoku zaprojektował m.in. gmach Zarządu Miejskiego przy ul. Branickiego 9 oraz modernizację kaplicy na cmentarzu św. Rocha. Jego dzieła miały również miejsce w Białymstoku, m.in. w dzielnicy Dojlidy, a także poza miastem, z licznymi kościołami rozproszonymi w regionie.

Niektóre projekty, jak kaplica w Krasowie-Częstkach czy kościoły w Pogorzałkach, nigdy nie doczekały się realizacji. Wiele z jego prac, zwłaszcza tych dotyczących wystroju wnętrza, realizował wspólnie z żoną. Na zakończenie swojego życia Bukowski pozostawił po sobie liczne szkice popularnonaukowe, które w większości pozostają w formie maszynopisów.

Odznaczenia i nagrody

W 1956 roku Stanisław Bukowski został wyróżniony nagrodą przyznaną przez Komitet Urbanistyki i Architektury za projekt, który dotyczył odbudowy oraz modernizacji Pałacu Branickich w Białymstoku. Następnie, w 1957 roku, otrzymał zespołową nagrodę KUiA za plan realizacyjny śródmieścia Białegostoku, a także nagrodę miasta za odbudowę zabytków.

W ciągu swojej kariery był wielokrotnie nagradzany i odznaczany. W 1959 roku przyznano mu Srebrny Krzyż Zasługi za całokształt działań w zakresie architektury. Dziesięć lat później, w 1969 roku, otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W 1973 roku został uhonorowany odznaką honorową „Zasłużony Białostocczyźnie”.

---

Oceń: Stanisław Bukowski (inżynier)

---