Spis treści
Co to jest dieta cukrzycowa?
Dieta cukrzycowa to nie tylko plan żywieniowy, to kluczowy element dbania o zdrowie, szczególnie istotny dla osób z różnymi typami cukrzycy – od typu 1 i 2, przez ciążową, aż po dietozależną. Jej głównym założeniem jest utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi. Jak to osiągnąć? Podstawą jest wybór produktów o niskim indeksie glikemicznym (IG), które sprzyjają stopniowemu uwalnianiu cukru, zamiast gwałtownych skoków. Równie ważne jest przestrzeganie regularnych pór posiłków. Zbilansowane odżywianie, uwzględniające odpowiednie proporcje węglowodanów, białek i tłuszczów, to fundament tej diety. Właściwie skomponowany jadłospis pozwala skutecznie kontrolować poziom cukru we krwi i minimalizować ryzyko powikłań związanych z cukrzycą. Traktujmy to jako inwestycję w lepszą przyszłość i długotrwałe zdrowie.
Jakie są cele diety cukrzycowej?
Dieta cukrzycowa to przede wszystkim strategia żywieniowa, której głównym celem jest ustabilizowanie glikemii. Utrzymanie cukru we krwi na właściwym poziomie pozwala uniknąć hiperglikemii i tym samym ograniczyć ryzyko poważnych konsekwencji, takich jak:
- choroby sercowo-naczyniowe,
- neuropatia (uszkodzenie nerwów),
- nefropatia, która zagraża nerkom.
Kluczowym elementem jest także dbałość o prawidłową masę ciała. Nadmierne kilogramy mogą nasilać insulinooporność, utrudniając kontrolę cukrzycy. Co więcej, odpowiednio skomponowany jadłospis pomaga obniżyć stężenie cholesterolu i trójglicerydów, wspierając zdrowie serca i naczyń krwionośnych. Osoby z cukrzycą typu 1 szczególnie docenią fakt, że właściwa dieta ułatwia dopasowanie dawki insuliny do spożywanych węglowodanów, co bezpośrednio przekłada się na efektywną kontrolę poziomu cukru. Nie bez znaczenia jest również wpływ diety na samopoczucie – dobrze zbilansowane posiłki mają pozytywny wpływ na ogólny stan zdrowia i energię.
Jak dieta wpływa na leczenie cukrzycy?
Dieta odgrywa kluczową rolę w terapii cukrzycy, mając bezpośredni wpływ na poziom glukozy we krwi. Właściwie skomponowany jadłospis może nie tylko zredukować konieczność przyjmowania farmaceutyków, włączając w to insulinę, ale również znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia powikłań związanych z tą chorobą. Przemyślany plan żywieniowy, oparty na produktach o niskim indeksie glikemicznym oraz regularnych posiłkach, sprzyja stabilizacji poziomu cukru. Dobrym przykładem jest zastąpienie zwykłego pieczywa pełnoziarnistym oraz eliminacja słodkich napojów z diety. Co więcej, odpowiednie nawyki żywieniowe w niektórych przypadkach cukrzycy typu 2 mogą nawet doprowadzić do remisji choroby. Dlatego też, zwracanie szczególnej uwagi na to, co spożywamy, jest niezwykle istotne w procesie leczenia.
Jakie są zasady zdrowego żywienia przy cukrzycy?
Regularne spożywanie posiłków to klucz do dobrego samopoczucia. Eksperci rekomendują spożywanie od 5 do 7 mniejszych porcji w ciągu dnia, zachowując równe odstępy czasowe między nimi. Taki regularny rytm pomaga unikać gwałtownych wahań poziomu cukru we krwi. Warto skoncentrować się na produktach charakteryzujących się niskim indeksem glikemicznym (IG), ponieważ powodują one stopniowy wzrost glukozy. Dobrym wyborem jest pieczywo pełnoziarniste, różnorodne warzywa (zwłaszcza te nieskrobiowe) oraz niektóre owoce. Z drugiej strony, należy ograniczyć spożycie cukrów prostych, które obficie występują w słodyczach i słodkich napojach. Podobnie, warto zredukować ilość tłuszczów nasyconych pochodzących z tłustego mięsa i produktów mlecznych. Nie zapominajmy o błonniku! Odgrywa on istotną rolę w kontrolowaniu poziomu cukru. Jego bogatym źródłem są warzywa, owoce oraz produkty pełnoziarniste. Rozważ włączenie do diety brązowego ryżu, kaszy gryczanej, a także pieczywa razowego. Kontrola wielkości porcji to kolejny ważny element. Staraj się unikać spożywania nadmiernej ilości kalorii i węglowodanów. Pamiętaj także o odpowiednim nawodnieniu – pij dużo wody, niesłodzonej herbaty lub naparów ziołowych. Warto unikać mocno przetworzonej żywności, takiej jak dania gotowe i fast foody, ponieważ często zawierają duże ilości cukru, soli i niezdrowych tłuszczów trans. Planując swoje posiłki, możesz skorzystać z metody talerza: połowę talerza powinny zajmować warzywa nieskrobiowe, jedną czwartą – produkty białkowe, a pozostałą ćwiartkę – pełnoziarniste produkty zbożowe.
Jakie produkty powinny być w diecie cukrzycowej?
Osoby z cukrzycą powinny opierać swoją dietę na jak najmniej przetworzonej żywności. Różnorodność jest w tym przypadku niezwykle istotna. Podstawą powinny być warzywa, zwłaszcza te spożywane na surowo lub tylko lekko ugotowane. Doskonałym wyborem będą na przykład:
- brokuły,
- szpinak,
- marchew,
- różnego rodzaju sałaty.
Regularnie włączaj do menu produkty pełnoziarniste, takie jak kasza gryczana i jęczmienna, razowe pieczywo oraz brązowy ryż. Są one bogate w błonnik i charakteryzują się niskim indeksem glikemicznym, co czyni je szczególnie korzystnymi. W diecie cukrzycowej należy postawić na chude źródła białka. Polecane jest chude mięso drobiowe, takie jak indyk czy kurczak (bez skóry), ryby (np. dorsz, łosoś, tuńczyk) oraz nasiona strączkowe, np.:
- cieciorka,
- soczewica,
- fasola.
Dobrym wyborem jest również chudy nabiał: kefir, jogurt naturalny, maślanka oraz twaróg o obniżonej zawartości tłuszczu. Owoce są dozwolone, jednak należy spożywać je z umiarem, preferując te o niższym indeksie glikemicznym. Warto sięgać po:
- owoce jagodowe (maliny, truskawki, borówki),
- gruszki,
- jabłka,
- cytrusy.
Pamiętaj, aby jeść całe owoce, zamiast pić soki. Źródłem zdrowych tłuszczów powinna być oliwa z oliwek, awokado, orzechy (laskowe, włoskie, migdały) oraz pestki (dyni, słonecznika). Jednocześnie, należy wystrzegać się tłuszczów trans oraz nasyconych.
Jakie produkty należy unikać w diecie cukrzycowej?
W diecie cukrzycowej kluczowe jest wystrzeganie się produktów powodujących gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi, zwłaszcza tych o wysokim indeksie glikemicznym (IG). Szczególną ostrożność należy zachować, rezygnując z:
- słodkich napojów, takich jak gazowane oranżady i dosładzane soki owocowe,
- słodyczy – ciasta, torty, cukierki i desery,
- białego pieczywa i wyrobów z białej mąki (lepiej wybierać ich pełnoziarniste odpowiedniki),
- dżemów, miodu i różnego rodzaju syropów obfitujących w cukry proste,
- żywności wysoko przetworzonej, w tym fast foodów, słonych przekąsek (czipsy, paluszki) i gotowych dań.
Żywność wysoko przetworzona nie jest sprzymierzeńcem diabetyka ze względu na dużą zawartość cukru, soli i niezdrowych tłuszczów. Warto również zmniejszyć spożycie tłuszczów nasyconych, obecnych w tłustym mięsie i pełnotłustych produktach mlecznych, zastępując je zdrowszymi alternatywami. Sprawdzanie etykiet produktów to podstawa, ponieważ pozwala kontrolować spożycie węglowodanów i unikać składników szkodliwych dla poziomu cukru we krwi, co w konsekwencji ułatwia utrzymanie glikemii na właściwym poziomie.
Jakie są różnice w diecie przy cukrzycy typu 1 i typu 2?
Dieta w cukrzycy typu 1 i 2, choć zorientowana na utrzymanie stabilnego poziomu cukru we krwi, wymaga nieco innego podejścia w każdym przypadku. W cukrzycy typu 1 najważniejsze jest zsynchronizowanie spożywanych posiłków z dawkami insuliny. To daje pewną swobodę w komponowaniu jadłospisu, umożliwiając spożywanie różnorodnych potraw, pod warunkiem ścisłej kontroli glikemii. Kluczowe staje się precyzyjne liczenie węglowodanów, co umożliwia dokładne dostosowanie dawki insuliny do zawartości posiłku.
Z kolei, w cukrzycy typu 2, dieta koncentruje się przede wszystkim na redukcji insulinooporności i wsparciu w normalizacji masy ciała. Dąży się do poprawy wrażliwości organizmu na insulinę poprzez ograniczenie kaloryczności, zwiększenie spożycia błonnika oraz unikanie nasyconych tłuszczów i cukrów prostych.
Co istotne, regularna aktywność fizyczna odgrywa istotną rolę w obu typach cukrzycy, wspomagając kontrolę glikemii. Niezależnie od typu cukrzycy, bezcenna jest konsultacja z doświadczonym dietetykiem. Specjalista ten pomoże w stworzeniu spersonalizowanego planu żywieniowego, uwzględniającego indywidualne upodobania i potrzeby pacjenta, co zwiększa szanse na jego skuteczne przestrzeganie.
Jakie źródła węglowodanów są preferowane dla cukrzyków?
W diecie cukrzycowej niezwykle istotny jest świadomy wybór węglowodanów. Eksperci zalecają przede wszystkim te złożone ze względu na ich powolne uwalnianie glukozy do krwiobiegu. Doskonałym przykładem są:
- produkty pełnoziarniste, takie jak pieczywo razowe,
- makarony pełnoziarniste,
- brązowy ryż,
- kasze, np. gryczana, jęczmienna czy pęczak, ponieważ stanowią one bogate źródło błonnika, który nie tylko reguluje poziom cukru we krwi, ale także korzystnie wpływa na proces trawienia,
- nasiona roślin strączkowych, takie jak fasola, soczewica, ciecierzyca i groch, które dodatkowo dostarczają cennego białka roślinnego,
- warzywa, szczególnie te o niskiej zawartości skrobi – powinny one stanowić ważny element codziennej diety.
Jak prawidłowo kontrolować ilość węglowodanów w diecie?
Kontrola ilości węglowodanów to fundament diety cukrzycowej, kluczowa dla utrzymania stabilnego poziomu cukru we krwi i uniknięcia niebezpiecznych wahań glikemii. Jak skutecznie zarządzać spożyciem węglowodanów?
- Liczenie węglowodanów w każdym posiłku – dokładne informacje znajdziesz w tabelach wartości odżywczych na etykietach produktów, w specjalistycznych książkach kucharskich dla diabetyków, a także w dedykowanych aplikacjach. To podstawa do planowania posiłków i precyzyjnego dostosowywania dawek insuliny, szczególnie ważna przy cukrzycy typu 1,
- Planowanie posiłków z wyprzedzeniem z uwzględnieniem zawartości węglowodanów – pozwoli ci uniknąć impulsywnych, a często niekorzystnych wyborów żywieniowych,
- zwróć uwagę na indeks glikemiczny (ig) i ładunek glikemiczny (łg) spożywanych produktów, aby minimalizować ryzyko nagłych skoków glukozy,
- Regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru – pomiary pozwolą ci obserwować, jak twój organizm reaguje na konkretne posiłki i w razie potrzeby modyfikować dietę lub dawki leków. Taka samokontrola umożliwia szybką reakcję i zapobieganie potencjalnym powikłaniom,
- osoby z cukrzycą typu 1, stosujące insulinoterapię, powinny nauczyć się dostosowywać dawki insuliny w zależności od spożytych węglowodanów. W tym procesie nieoceniona jest współpraca z diabetologiem i edukatorem diabetologicznym, którzy pomogą ustalić indywidualny schemat leczenia i nauczą samodzielnej korekty dawek,
- Regularne wizyty u dietetyka i diabetologa – dietetyk opracuje plan żywieniowy, idealnie dopasowany do twoich potrzeb, a diabetolog będzie monitorował twój stan zdrowia i w razie potrzeby modyfikował farmakoterapię,
- Unikaj prostych cukrów, zawartych w słodyczach, słodkich napojach (nawet sokach owocowych) i wysoko przetworzonej żywności. Te produkty gwałtownie podnoszą poziom glukozy we krwi. Sięgaj po zdrowsze alternatywy, takie jak owoce o niskim ig, np. jagody, spożywane z umiarem,
- Dbaj o regularność posiłków, jedząc je o stałych porach. To pomaga utrzymać stabilny poziom glukozy i zapobiega napadom głodu. Rozważ spożywanie 5-6 mniejszych posiłków dziennie zamiast 2-3 dużych,
- Wybieraj węglowodany złożone, które trawią się wolniej i powodują stopniowy wzrost poziomu cukru. Doskonałym wyborem są pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa (szczególnie te o niskiej zawartości skrobi) oraz niektóre owoce. Warto sięgać po kasze i brązowy ryż.
Stosując te wskazówki, osoby z cukrzycą mogą skutecznie kontrolować poziom cukru we krwi, minimalizując ryzyko powikłań i znacząco poprawiając komfort życia.
Jakie produkty zbożowe są zalecane w diecie cukrzycowej?
Osoby z cukrzycą, komponując dietę, powinny zwracać szczególną uwagę na produkty zbożowe. Dwa czynniki są tu decydujące: zawartość błonnika oraz stopień ich przetworzenia. Najlepszym wyborem są produkty pełnoziarniste. Pieczywo razowe, graham, żytnie, jak również otręby to skarbnice błonnika, który spowalniając wchłanianie glukozy, pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi. Oprócz pieczywa, warto włączyć do jadłospisu kasze, np. gryczaną, jęczmienną czy pęczak. Charakteryzują się one niskim indeksem glikemicznym i obfitują w cenne mikroelementy. Płatki owsiane górskie to natomiast znakomita propozycja na pożywne i szybkie w przygotowaniu śniadanie. Należy wystrzegać się produktów na bazie białej mąki. Białe pieczywo, bułki, ciasta i ciasteczka mają wysoki indeks glikemiczny, co powoduje szybki skok poziomu cukru we krwi, a tego właśnie chcemy uniknąć.
Jakie są możliwości warzyw w diecie cukrzycowej?
Warzywa stanowią niezwykle istotny element diety cukrzycowej, a ich popularność wynika z bogactwa smaków i prozdrowotnych właściwości. Szczególnie polecane są te o niskim indeksie glikemicznym (IG), które można spożywać w dużych ilościach. Zaliczamy do nich m.in.:
- sałatę,
- szpinak,
- ogórki,
- pomidory,
- paprykę,
- brokuły,
- kalafior,
- cukinię,
- cebulę,
- czosnek.
Dostarczają one cennego błonnika, witamin i minerałów, wspierających prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Błonnik odgrywa kluczową rolę w spowalnianiu wchłaniania cukrów, co ułatwia utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi. Warzywa najlepiej spożywać w postaci surowej lub gotować krótko, „al dente,” aby zachować jak najwięcej wartości odżywczych. Warto pamiętać, że obróbka termiczna może wpłynąć na ich IG – surowe warzywa charakteryzują się zazwyczaj niższym IG niż te gotowane. Różnorodność warzyw w diecie diabetyka umożliwia zbilansowane odżywianie i pomaga zapobiegać gwałtownym wahaniom poziomu cukru we krwi. Co więcej, urozmaicona dieta sprawia, że posiłki stają się smaczniejsze i dają większą satysfakcję.
Jakie owoce mogą jeść osoby z cukrzycą?
Osoby z cukrzycą mogą cieszyć się smakiem owoców, pod warunkiem zachowania umiaru i dokonywania świadomych wyborów. Najważniejsze jest, aby sięgać po te o niskim indeksie glikemicznym (IG), ponieważ wpływają one na wolniejszy wzrost stężenia glukozy we krwi. Które owoce warto włączyć do diety? Szczególnie polecane są:
- jabłka, zwłaszcza odmiany Granny Smith i Gala,
- soczyste gruszki,
- bogate w antyoksydanty owoce jagodowe – truskawki, maliny, jagody i borówki,
- wiśnie,
- grejpfruty,
- pomarańcze,
również mogą stanowić wartościowy element jadłospisu, o ile spożywane są z umiarem. Należy jednak pamiętać o ograniczeniu spożycia niektórych rodzajów. Zdecydowanie unikaj owoców suszonych, które ze względu na skoncentrowaną zawartość cukrów posiadają wysoki IG. Podobnie soki owocowe nie są najlepszym wyborem, ponieważ powodują gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi – brakuje im błonnika, który reguluje proces wchłaniania. Owoce w syropie to kategoryczne „nie”, ze względu na ogromną ilość dodanego cukru. Zaleca się spożywanie owoców w ich naturalnej, nieprzetworzonej postaci. Dobrym rozwiązaniem jest łączenie ich ze źródłem białka, takim jak jogurt naturalny, lub zdrowych tłuszczów, np. orzechami. Taki zabieg spowalnia wchłanianie glukozy i pomaga utrzymać stabilny poziom cukru we krwi. Równie istotna jest kontrola wielkości porcji. Nawet owoce o niskim IG, zjedzone w nadmiernych ilościach, mogą wpłynąć na wzrost poziomu glukozy. Pamiętajmy więc o zachowaniu zdrowego rozsądku i umiaru.
Co to jest indeks glikemiczny i dlaczego jest ważny?
Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik informujący, jak spożywane produkty wpływają na stężenie glukozy we krwi. Pokazuje on, z jaką prędkością po zjedzeniu danego produktu podnosi się poziom cukru, w porównaniu do reakcji na czystą glukozę lub białe pieczywo.
Produkty o niskim IG powodują powolny wzrost glukozy, co jest korzystne dla osób z cukrzycą, ponieważ ułatwia utrzymanie jej stabilnego poziomu. Do takich produktów należą niektóre warzywa i owoce. Z kolei żywność o wysokim IG powoduje gwałtowny skok cukru we krwi, co może skutkować hiperglikemią – przykładem są białe pieczywo i słodzone napoje.
Dla diabetyków znajomość IG jest kluczowa, ponieważ umożliwia dokonywanie świadomych wyborów żywieniowych, wspomagających kontrolę glikemii. Minimalizują w ten sposób ryzyko nagłych wahań poziomu cukru i potencjalnych komplikacji związanych z cukrzycą. Co więcej, monitorowanie IG spożywanych posiłków pomaga w dostosowaniu dawek insuliny, zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą typu 1, co przekłada się na lepszą kontrolę glikemii i poprawę ogólnego samopoczucia.
Jakie produkty mają niski indeks glikemiczny?
Produkty o niskim indeksie glikemicznym odgrywają kluczową rolę w diecie diabetyków, wspomagając utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi. Wśród nich znajdziemy bogaty wybór różnorodnych artykułów spożywczych. Choć większość warzyw charakteryzuje się niskim IG, istnieją pewne wyjątki, takie jak ziemniaki. Podobnie, niektóre owoce stanowią wartościową część diety, zwłaszcza:
- jabłka,
- gruszki,
- owoce jagodowe – maliny, truskawki i borówki,
- owoce cytrusowe.
Eksperci rekomendują również włączenie do jadłospisu pełnoziarnistych produktów zbożowych. Pieczywo razowe, brązowy ryż, kasza gryczana i jęczmienna to tylko niektóre z polecanych rozwiązań. Nasiona roślin strączkowych, takie jak soczewica, fasola, ciecierzyca i groch, są kolejnym cennym źródłem węglowodanów o niskim IG. Uzupełnieniem diety mogą być orzechy i nasiona, które również charakteryzują się niskim indeksem glikemicznym. Należy jednak pamiętać o umiarze w ich spożyciu, gdyż stanowią one źródło zdrowych tłuszczów.
Jakie rodzaje białka są bezpieczne dla cukrzyków?
Bezpieczne i wartościowe źródła białka to podstawa, zwłaszcza dla osób z cukrzycą. Co więc warto uwzględnić w diecie?
- Chude mięso – drób bez skóry to klasyczny i sprawdzony wybór,
- Ryby – szczególnie te tłuste, są niezastąpione ze względu na zawartość kwasów omega-3, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu,
- Nasiona roślin strączkowych – soczewica, różnego rodzaju fasole i ciecierzyca to doskonałe źródło protein,
- Jaja – kolejna propozycja warta rozważenia,
- Niskotłuszczowy nabiał – np. jogurt naturalny, kefir czy twaróg urozmaicą jadłospis,
- Orzechy i nasiona – fantastyczny dodatek, dostarczający dodatkowych wartości odżywczych.
Warto jednak pamiętać o produktach, których należy unikać lub spożywać w ograniczonej ilości. Tłuste mięso i przetworzone wyroby mięsne nie należą do najzdrowszych opcji. Smażone dania powinny zostać wykreślone z menu, ponieważ obfitują w niekorzystne tłuszcze nasycone i trans, które podnoszą poziom „złego” cholesterolu i zwiększają ryzyko problemów z sercem i układem krążenia.
Jakie są skutki stosowania diety cukrzycowej bez nadzoru lekarskiego?
Wprowadzanie zmian w diecie cukrzycowej na własną rękę, bez wsparcia lekarza lub dietetyka, to krok obarczony pewnym ryzykiem. Niewystarczająca wiedza i brak regularnej kontroli mogą prowadzić do zaburzeń poziomu glukozy we krwi. Możliwe są zarówno sytuacje hiperglikemii, czyli zbyt wysokiego stężenia cukru, jak i hipoglikemii – jego niebezpiecznego spadku. Ta druga, zwłaszcza u osób leczących się insuliną, jest szczególnie groźna, objawiając się:
- zawrotami głowy,
- ogólnym osłabieniem,
- trudnościami z koncentracją,
- a w ekstremalnych przypadkach nawet utratą świadomości.
Ponadto, źle skomponowana dieta może skutkować niedoborami kluczowych witamin, minerałów i błonnika, co w efekcie osłabia organizm i negatywnie wpływa na samopoczucie. Co więcej, brak odpowiedniego nadzoru dietetycznego zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych powikłań związanych z cukrzycą, takich jak:
- choroby sercowo-naczyniowe,
- nefropatia (uszkodzenie nerek),
- neuropatia (uszkodzenie nerwów),
- retinopatia (uszkodzenie siatkówki oka).
Dlatego też, zanim zdecydujesz się na jakiekolwiek eksperymenty z dietą, koniecznie skonsultuj się z doświadczonym specjalistą. Lekarz lub dietetyk pomogą Ci opracować spersonalizowany plan żywieniowy, idealnie dopasowany do Twoich indywidualnych potrzeb i aktualnego stanu zdrowia. Taka konsultacja to absolutna konieczność, aby zadbać o Twoje bezpieczeństwo i efektywne leczenie.
Jak wygląda tabela żywieniowa dla cukrzyka?
Dieta odgrywa kluczową rolę w życiu osób z cukrzycą, a skutecznym narzędziem wspomagającym jej przestrzeganie jest tabela żywieniowa. Stanowi ona nieocenioną pomoc w kontrolowaniu poziomu glukozy we krwi, prezentując istotne informacje o różnorodnych produktach spożywczych i ich wpływie na glikemię. Taka tabela:
- zawiera przede wszystkim indeks glikemiczny (IG) poszczególnych produktów,
- zawiera szczegółowe dane dotyczące zawartości węglowodanów, białek i tłuszczów w typowych porcjach.
Pozwala to diabetykom na świadome komponowanie posiłków, dostarczając wiedzy niezbędnej do wyboru odpowiednich składników. Dzięki niej łatwiej zidentyfikować produkty szczególnie polecane oraz te, których spożycie należy ograniczyć lub unikać. Przykładowo, tabela może wskazywać, które owoce są korzystniejsze dla diabetyków niż inne, umożliwiając im precyzyjne planowanie jadłospisu i unikanie gwałtownych wahań poziomu cukru. To proste i przystępne narzędzie stanowi zatem cenny element codziennego dbania o zdrowie. Pamiętajmy, że odpowiednia dieta to fundament dobrego samopoczucia dla każdego diabetyka.